Kolory mogą mieć znaczący wpływ na to, w jaki sposób odbieramy przestrzeń.
Harald Arnkil, artysta sztuk wizualnych i były wykładowca sztuki i teorii koloru w Aalto University School of Arts, Design and Architecture, wyjaśnia, dlaczego kolor jest nierozerwalnym elementem przestrzeni.
Postrzeganie koloru zależy od wielu czynników, począwszy od naszego subiektywnego odbioru. Otoczenie fizyczne — takie jak wielkość i wysokość pomieszczenia — oraz materiały wykończeniowe wpływają na to, jak postrzegamy kolor we wnętrzach. W swoich badaniach szwedzka architekt i badaczka koloru Karin Fridell Anter definiuje pojęcia koloru postrzeganego i koloru nominalnego.
Kolor postrzegany zależy od zmiennych warunków oświetlenia i kąta patrzenia, podczas gdy kolor nominalny to kolor, który można by dostrzec, gdyby był obserwowany w znormalizowanych warunkach. Kolor nominalny pomoże nam zrozumieć, jak kolor postrzegany może zmieniać się w różnych warunkach.
Stała interakcja pomiędzy kolorem, przestrzenią a światłem
Jednym z najważniejszych czynników wpływających na postrzeganie kolorów jest oświetlenie. Kolory nieustannie wchodzą w interakcję z przestrzenią i światłem.
Jak dużo naturalnego światła wpada do pomieszczenia? Światło dzienne nie jest statyczne, więc w zależności od pory dnia, ilości i usytuowania okien może nastąpić duża zmiana warunków otoczenia, a co za tym idzie zmiana naszego postrzegania koloru. Zanim projektant dokona wyboru kolorów do wnętrz, musi najpierw zaobserwować interakcję między światłem a przestrzenią.
Oprócz światła naturalnego, światło sztuczne odgrywa ważną rolę w tym, jak postrzegamy kolory w pomieszczeniach. Dziesięć lat temu wybór źródła światła był trudniejszy niż obecnie, ponieważ każdy typ lampy wytwarzał inne widmo. Obecnie większość opraw stosowanych w budynkach jest wyposażona w diody LED. Ich technologia szybko się rozwija, a dzięki nowoczesnym diodom LED możliwe jest uzyskanie wysokiego współczynnika oddawania barw (CRI), a w niektórych przypadkach możliwość dostosowania temperatury koloru światła.
Oświetlenie może zarówno wzmacniać jak i osłabiać wpływ koloru na otoczenie. Na przykład niska, żółtawa temperatura koloru podkreśli ciepłe odcienie drewna, tworząc w ten sposób przytulną atmosferę w hotelu czy restauracji.
Oko ludzkie zawsze stara się znaleźć równowagę w otoczeniu: nasz wzrok jest przystosowany do ciągłego spektrum światła. Kiedy w pochmurny dzień wejdziemy do ciepło oświetlonej restauracji wszystkie powierzchnie początkowo będą wyglądać żółtawo; ale po pewnym czasie nasz wzrok przystosuje się do nowej sytuacji. Człowiek posiada zdolność postrzegania kolorów w stosunkowo stały sposób w różnym oświetleniu.
W jaki sposób kolory wpływają na postrzeganie przestrzeni?
Na to, jak postrzegamy kolory, wpływają różne czynniki. Z kolei kolory zastosowane we wnętrzach wpływają na to, jak ludzie postrzegają przestrzeń. Na przykład kolor może wpływać na postrzeganie wielkości pomieszczenia, sprawiając, że przestrzeń wydaje się bardziej otwarta, zamknięta, wąska lub szeroka.
Można także uczynić przestrzeń bardziej dostępną za pomocą kolorów, na przykład poprzez zastosowanie koloru do podkreślenia stopni schodów lub uwidocznienia wyjścia. Wszystkie przestrzenie publiczne powinny być projektowane z myślą o dostępności, a kolory mogą być w tym bardzo pomocne. Funkcjonalność nie wyklucza estetyki; oznacza to po prostu, że przestrzeń musi być dobrze zaprojektowana z uwzględnieniem obu tych aspektów.
Należy pamiętać, że ludzie mogą odbierać kolory na różne sposoby: nie każdego ożywi kolor żółty lub uspokoi kolor niebieski. Kiedy stajesz w obliczu trudności z wyborem kolorów, kuszące może wydawać się wybranie „neutralnej” bieli, szarości lub czerni; ale warto pamiętać, że one też są kolorami. Warto także zwrócić uwagę na kontrasty pomiędzy kolorami i ich wpływ na postrzeganie przestrzeni.
Kolor i specyfika przestrzeni
Kolory mogą pomóc w budowaniu specyfiki i kreowaniu atmosfery w danej przestrzeni. Kolor to świetny sposób na stworzenie lub zmianę tego, jak identyfikuje się przestrzeń. Jaka jest główna funkcja danego pomieszczenia? Czy ma być gościnne i przytulne, czy budzić ciekawość, co kryje się w danej przestrzeni?
Weźmy na przykład przyjazny dla użytkownika projekt kolorystyczny w Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie, gdzie kolorowe farby rozświetlają przestrzeń. Farby służą nie tylko do tworzenia powierzchni spełniających najbardziej rygorystyczne wymagania dotyczące trwałości i higieny, ale także pomagają podczas przemieszczania się i sprzyjają dobremu samopoczuciu.
Poszukując idealnej palety kolorów, należy również wziąć pod uwagę przeszłość danej przestrzeni: historię, którą reprezentuje, oraz wartość kulturową budynku i jego otoczenia. Widać to chociażby w przypadku Jungmann, stuletniego budynku w Helsinkach, którego historia i dzisiejsze wymagania projektowe decydowały o planowanym wystroju wnętrz. Wybrane kolory nawiązują do historycznego secesyjnego stylu budynku.
Polecana literatura
Harald Arnkil, 2013: Colours in the Visual World. Aalto University.
Karin Fridell Anter, Ulf Klarén (edit.), 2017: Colour and Light: Spatial Experience. Taylor & Francis Group
Karin Fridell Anter, 2000: What Colour is the Red House? Perceived Colour of Painted Facades. Royal Institute of Technology.
