Biel jest najpopularniejszym kolorem zarówno na elewacjach, jak i we wnętrzach nowoczesnych budynków. Na blogach wnętrzarskich można nawet spotkać całkowicie białe domy. Jakim rodzajem koloru jest biel? Czy to w ogóle jest kolor?
Harald Arnkil, artysta sztuk wizualnych, badacz koloru i były nauczyciel sztuki i teorii koloru na Uniwersytecie Aalto School of Arts, Design and Architecture, objaśnia nam wiele aspektów bieli.
Czy biel jest kolorem?
Biały jest kolorem, tak samo jak czarny lub szary, ale w kategoriach nauki o kolorach nie jest to kolor chromatyczny, co oznacza, że nie ma on barwy. Nie zmienia to jednak faktu, iż w kategoriach percepcji kolory achromatyczne wywołują taką samą reakcję neurologiczną co pozostałe barwy. Z naukowego punktu widzenia percepcja bieli wynika z reakcji oka na światło o wszystkich długościach fali, które jest mniej więcej równomiernie odbijane i rozpraszane przez daną powierzchnię.
Na skali jasności biel i czerń są przeciwieństwami i znajdują się na jej dwóch krańcach, ponieważ między tymi kolorami występuje maksymalna różnica. Wizualnym przeciwieństwem bieli może być także bardzo ciemny kolor chromatyczny, np. ciemny, głęboki fiolet, ponieważ w takim zestawieniu występuje bardzo wyraźny kontrast zarówno pod względem jasności koloru, jak i jego nasycenia.
Biel doskonale sprawdza się jako neutralne tło. Często postrzegamy biel jako puste płótno, na które możemy nakładać kontrastujące kolory. Z drugiej strony, biały tekst na kolorowym tle skutecznie przyciąga uwagę.
Śnieg jest jedną z najbielszych substancji występujących w naturze; odbija aż do 90% promieni słonecznych. Siarczan baru używany ostatnio do produkcji ultrabiałych farb, odbija do 98% światła. Siarczan baru występuje w naturze w postaci minerału krystalicznego — barytu.
Czysta biel i jej odcienie
Od lat dwudziestych XX wieku do produkcji białych farb używa się bieli tytanowej. Jest to nietoksyczny, biały pigment. Farby z dodatkiem tlenku cynku są nieco mniej kryjące niż te zawierające biel tytanową. Dawniej powszechnie stosowanym pigmentem była biel ołowiowa o właściwościach pleśniobójczych, jednakże została zakazana ze względu na toksyczność. Najdłużej stosowanymi białymi pigmentami są wapno i kreda. Pozostają one w użyciu do dziś
Biel jest zwykle barwiona na różne tonacje i odcienie, które są ogólnie klasyfikowane jako biel. Biel jest rzadko używana w czystej, niebarwionej postaci. Porównując do czystej bieli, różnice w tonacji są łatwo dostrzegalne, gdy prezentowane są obok siebie. Takie różnice są widoczne np. w kolekcji odcieni off-white Tikkurila Optiva White. Do wyboru mamy 19 tonacji bieli, które otrzymamy barwiąc dedykowaną farbę do wnętrz Tikkurila Optiva White.
Etymologia i symbolika bieli
Angielskie słowo określające biel — „white” — pochodzi od staroangielskiego słowa „hwit”. Słowo to jest podobne do słów określających kolor biały w innych językach germańskich, a jego rodowodu można dopatrywać się w praindoeuropejskim źródle „kweid”, oznaczającym „błyszczy”, „błyszczący”, „biały”. Słowo „wheat” (pszenica) także pochodzi od „white” (w języku polskim dawniej słowem „biel” również określano białą mąkę, żyto, zboże).
Filozofka Jean Campbell Cooper wymienia szereg symbolicznych znaczeń bieli w swojej książce zatytułowanej „An Illustrated Encyclopedia of Traditional Symbols” (Ilustrowana encyklopedia tradycyjnych symboli). Pisze ona, że biel może kojarzyć się z „transcendentną doskonałością, prostotą, światłem, słońcem, powietrzem, światłością, iluminacją, oświeceniem, czystością, niewinnością, sprawiedliwością, świętością, sakralnością, odkupieniem i autorytetem duchowym”.
Biel może także przybierać przeciwstawne znaczenia. Na przykład biel kojarzy się z życiem i miłością, ale też ze śmiercią i pochówkiem. W wielu kulturach wschodu biel jest uosobieniem żalu i smutku i miała podobne znaczenie także w czasach starożytnych w Rzymie i Grecji.
Biel kojarzy się z czystością nie tylko w wymiarze metaforycznym; niektóre białe pigmenty pełniły bowiem funkcje higieniczne. Farby zawierające ołów i wapno były stosowane do ograniczania ilości toksyn i hamowania rozwoju pleśni.
Biel w środowisku budowlanym
Biel odgrywa aktywną rolę w sztukach wizualnych i wzornictwie użytkowym. Ocena estetyki budynku zależy od jego otoczenia. W jasnym otoczeniu biały budynek wtopi się w tło, ale w lesie lub wśród domów z cegły będzie się wyróżniał. Biel stwarza też poczucie spokoju w wielokolorowych przestrzeniach.
Na postrzeganie koloru wpływa również struktura malowanej powierzchni. Chropowata powierzchnia sprawi, że biały kolor będzie wyglądał na ciemniejszy, gdy światło będzie padać na powierzchnię ukośnie. Przyczyną tego zjawiska są małe cienie tworzone przez strukturę powierzchni. W przypadku bieli i bardzo jasnych kolorów kontrast między światłem i cieniem jest większy.
Na białej powierzchni widać wszelkie zabrudzenia, dlatego ważne jest dobranie farby odpowiedniej do warunków. Na przykład nowoczesne farby akrylowe są bardzo trwałe i nadają się do malowania powierzchni wymagających częstego czyszczenia. Farby wapienne natomiast ścierają się szybciej i zaczynają odsłaniać kolor powierzchni, co niekoniecznie musi być niepożądanym zjawiskiem.
Funkcjonalizm zyskał popularność około stu lat temu dzięki lekkiej konstrukcji budynków i czystym liniom. Architekci pragnęli, by ich konstrukcje różniły się od wszystkiego, co znano z przeszłości. Koncepcja funkcjonalizmu opierała się na tworzeniu środowisk korzystnych dla zdrowia pod każdym względem naszpikowanych praktycznymi rozwiązaniami i utrzymanych w estetyce czystości i dbałości o zdrowie. Z tego powodu biały kolor znalazł powszechne zastosowanie na fasadach budynków.
Istnieją też pewne nieporozumienia dotyczące bieli. Na starych czarno-białych fotografiach wszystkie jasne kolory mogą wyglądać jak biały. Stąd bierze się powszechny fałszywy obraz epoki funkcjonalizmu w późniejszych pokoleniach. Biel dominowała, ale okres ten obfitował także w twórcze i umiejętne stosowanie innych kolorów.
Z jeszcze większym powszechnym nieporozumieniem mamy do czynienia w odniesieniu do starożytności. Utarło się bowiem przekonanie, iż starożytne budynki były białe. To nieprawda. W rzeczywistości zarówno budynki, jak i pomniki miały najróżniejsze kolory, jednak przez wieki kolory te wyblakły i później, gdy zaczęto je kopiować, uznano, że były one białe.
Polecana literatura na temat bieli:
Harald Arnkil, 2013: Colours in the Visual World. Aalto University.
J.C Cooper, 1978: An Illustrated Encyclopedia of Traditional Symbols. Thames & Hudson.
Seija Karttula, 2002: English Colour Terms: Etymology, Chronology, and Relative Basicness. Mémoires de la Société Néophilologique de Helsinki.
Chcesz dowiedzieć się więcej i mieć dostęp do materiałów przygotowanych specjalnie dla architektów i dekoratorów wnętrz?
Zainspiruj się najnowszymi trendami i poszerzaj swoją wiedzę na temat rozwiązań w dziedzinie wykończenia wnętrz. Dołącz do Tikkurila Pro Designer – strefy stworzonej specjalnie dla architektów i dekoratorów wnętrz.
