Kolory są wszędzie. Ale skąd się wzięły? Czy kolor jest bardziej cechą danego przedmiotu, czy też doświadczeniem poznawczym obserwatora? Zrozumienie, w jaki sposób człowiek postrzega kolory pomoże kształtować w różnych przestrzeniach odpowiednią atmosferę.
Kolory otaczają nas zewsząd i wpływają na nasze codzienne życie, ale czym one właściwie są i jaką funkcję pełnią w świecie wizualnym? Artykuł powstał dzięki uprzejmości Haralda Arnkila, artysty sztuk wizualnych i uznanego na arenie międzynarodowej badacza koloru, a także byłego wykładowcy sztuki i teorii koloru w Aalto University School of Arts, Design and Architecture.
Wielu filozofów twierdzi, że kolor obiektu jest złudzeniem. W potocznym rozumieniu kolor obiektu odnosi się do koloru uznawanego za przynależący do tego obiektu. Podłoże koloru leży w fizyce, ale to, co postrzegamy jako kolor, jest wypadkową interakcji obiektu, światła i obserwatora.
Skąd się bierze kolor?
W przypadku koloru można rozróżnić dwie kwestie: naukowo mierzone bodźce i postrzeganie tych bodźców przez ludzi. Fizyczne właściwości odbijania światła przez bodziec barwny, taki jak pomalowana powierzchnia, można mierzyć według określonych specyfikacji przy użyciu spektrofotometru.
Mimo że odczyt spektrofotometru jest bardzo dokładny, dotyczy on wyłącznie bardzo określonych warunków pomiarowych. Odbiór kolorów przez ludzkie oko różni się w zależności od warunków oświetleniowych i kąta patrzenia.
Tzw. mechanizm stałości koloru umożliwia naszemu mózgowi korygowanie percepcji poprzez uwzględnianie zmiennych warunków otoczenia. Dlatego mamy tendencję do ignorowania ciągłych zmian kolorów powodowanych przez zmieniające się światło. Kanapa widziana rano w świetle dziennym, a następnie wieczorem przy zapalonej lampie, będzie miała dla nas taki sam kolor pomimo bardzo dużych zmian w składzie spektralnym odbijanego od niej światła. Niemniej jednak nasze możliwości adaptacji do zmieniającego się wizualnie otoczenia są ograniczone.
Indywidualne postrzeganie kolorów
Nasze postrzeganie kolorów ewoluowało w celu przetrwania; głównie pod kątem skutecznego znajdowania pożywienia, rozpoznawania zagrożeń i komunikowania bodźców seksualnych. Widzenie barw nie jest oczywiście cechą wyłącznie ludzką, chociaż różne gatunki zwierząt postrzegają kolory w różny sposób.
Ze względu na anomalie w widzeniu barw możemy w różny sposób postrzegać kolory. Szacuje się, że co czternasty mężczyzna w świecie zachodnim cierpi na jakąś formę ślepoty barw lub anomalii postrzegania kolorów. Z ostatnich badań wynika, że nawet wśród osób z prawidłowym klinicznym obrazem widzenia barw występują ogromne różnice w sposobie identyfikowania „barw podstawowych”. Bardzo interesującą kwestią jest wpływ językowego i kulturowego kontekstu nazywania i rozpoznawania kolorów. Wiadomo, że istnieje związek między nazewnictwem a metodą kategoryzacji kolorów, np. według odcienia.
Czy kolory oddziałują na psychikę?
W przewodnikach wnętrzarskich i czasopismach poświęconych wystrojowi wnętrz można znaleźć liczne odniesienia do psychologii koloru i wpływu poszczególnych barw na psychikę. Z akademickiego punktu widzenia psychologia koloru jest niesprecyzowanym obszarem dociekań naukowych, a badanie wpływu kolorów na psychikę i samopoczucie jest bardzo trudne ze względu na niemożliwe do wyeliminowania subiektywne interpretacje zjawisk.
Niemniej jednak istnieją metody badania rozmaitych aspektów oddziaływania barw. Reakcje fizyczne można określać za pomocą mierzenia aktywności elektrycznej mózgu. Reakcje emocjonalne można badać za pomocą wywiadów lub testów psychologicznych odnoszących się do emocji rozumianych jako stan pobudzenia wskutek oddziaływania bodźców zewnętrznych lub wewnętrznych.
Obecnie dysponujemy bardzo nielicznymi dowodami, na podstawie których można stwierdzić, że określone kolory wywołują te same reakcje u wszystkich osób. Jasność i nasycenie koloru mogą mieć większy wpływ na reakcję emocjonalną niż jego barwa.
Kolor miłości i inne znaczenia symboliczne
Wykorzystanie koloru odgrywa istotną rolę w postrzeganiu i doświadczaniu przez nas otoczenia. Z reguły ludzie są ciekawi symbolicznych znaczeń, skojarzeń i oddziaływań kolorów.
Bardzo ciekawe są badania nad znaczeniami kulturowymi przypisywanymi kolorom. Należy przy tym pamiętać, że są one płynne i trudne do zdefiniowania, ponieważ różnią się w zależności od kontekstu, kultury i epoki. Na przykład czerwień nie zawsze oznacza furię lub ogień miłości, choć współcześnie w wielu kulturach budzi ona takie skojarzenia.
Podział kolorów na ciepłe i zimne także opiera się na skojarzeniach i znaczeniach kulturowych bądź symbolicznych. Co więcej, jest on również bardzo subiektywny. Podział kolorów na ciepłe i zimne jest bardzo popularną metodą kategoryzacji. Nie ma ona jednoznacznych, obiektywnych podstaw, ale istnieje pewien konsensus w tym zakresie. Także w tym przypadku nasycenie koloru w ogromnym stopniu wpływa na jego postrzeganą „temperaturę”. Fuksja może być ciepłym różem, ale z domieszką bieli może być uważana za dość zimny kolor. Zamiast skupiać się na konkretnym kolorze, lepiej jest obserwować, jak subtelnie współgrają ze sobą różne odcienie.
Chcesz dowiedzieć się więcej i mieć dostęp do materiałów przygotowanych specjalnie dla architektów i dekoratorów wnętrz?
Zainspiruj się najnowszymi trendami i poszerzaj swoją wiedzę na temat rozwiązań w dziedzinie wykończenia wnętrz. Dołącz do Tikkurila Pro Designer – strefy stworzonej specjalnie dla architektów i dekoratorów wnętrz.
